1. Kanıtlayıcı anlatım; bir düşünceyi, bir yargıyı değiştirmek, desteklemek ya da düşüncenin yanlışlığını kanıtlamak (ispat etmek) için başvurulan bir anlatım türüdür. Bir bakıma okuyucunun herhangi bir konudaki duygu ve düşüncesini değiştirmektir, okuyucuyu inandırmak veya ikna etmek amacıyla belgelerden yararlanmadır.
2. Kanıtlayıcı anlatım, makale, eleştiri, fıkra, röportaj, deneme gibi yazılı; konferans, açık oturum, münazara gibi sözlü anlatımlarda kullanılır.
3. Kanıtlayıcı anlatımla oluşturulan metinlerin temelinde her zaman bir düşünce savunması vardır. Ve bunun için de önce görüş ortaya konulur, sonra bu görüşün doğruluğunu ispatlayacak delillere başvurularak ikna edici bir dil kullanılır.
SAVUNULAN DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
1. Dipnot Kullanma: Verilen bilginin doğruluk ve güvenirliliği ile ilgili olarak okuyucuya denetim imkânı sağlanır.
2. Kaynak Gösterme (Bibliyografya): Araştırma ve incelemelerde yararlanılan belgelere “kaynak”;
bu belgelerin yazının sonunda belirtilmesine de “kaynakça” denir. Yazarken hangi kaynaklardan yararlanmış, bilgi almışsak bunların bir liste hâlinde yazının ya da eserin sonunda verilmesine de “kaynak gösterme” denir. Kaynakça dipnot olarak sayfanın altına verilebileceği gibi daha çok kitabın sonuna “Kaynakça” başlığı altında da verilebilir.
3. Tanımlama: Bir kavram ya da nesneyi cümleler hâlinde, ayırt edici özellikleriyle birlikte vermeye “tanımlama” denir. “Bu nedir?”, “Bu ne değildir?”, “Bu kimdir?” sorularının yanıtıdır. Öznel de nesnel olabilir.
4. Örneklendirme: Örneklendirme, soyut bir düşüncenin anlaşılmasına kolaylık sağlar. Örneklerin, bir görüşü somut bir biçimde ortaya koyma ve kanıtı daha ayrıntılı anlatma işlevi vardır.
5. Karşılaştırma: İki olgu, iki durum ya da iki nesnenin, birbirine benzeyen veya farklı olan yanlarını ayrıntılı bir biçimde ortaya koyma ve birinin üstünlüğünü ikna etmedir.
6. Tanık Gösterme: Anlatılan konuyu desteklemek amacıyla başkalarının görüşlerinin çoğunlukla tırnak içinde belirtilmesidir.
7. Sayısal Verilerden Yararlanma: Anlatımı inandırıcı kılmak amacıyla bir düşünceyi, sayısal bilgilerden, istatistiksel sonuçlardan hareketle kanıtlama ve somutlaştırma yoluna gitmedir.
Kanıtlayıcı anlatımın diğer anlatım türlerinden farkı :
Kanıtlayıcı anlatımda amaç; inandırma ve bir başkasına yazarın kendi görüşünü kabul ettirmedir. Bu yönüyle öğretici ve açıklayıcı anlatımdan ayrılır. Çünkü öğretici ve açıklayıcı anlatımda “bilgilendirme” amacı güdülür. Tartışmacı anlatımla farkı ise tartışmacı anlatımda tez- antitez vardır. Yani üzerinde tartışılan bir konu vardır. Örneğin, “Yabancı şiirler çevrilirken anlamından bir şey kaybeder mi yoksa kaybetmez mi?” bir tartışma konusu olabilir. Yazar hangi düşünceyi savunuyorsa onu öne çıkararak diğer düşünceyi çürütür ve karşısındakinin o konudaki “kanı”larını değiştirmek ister. Kanıtlayıcı anlatım ise bilgi vermeyi amaçlayan, bir düşünceyi ortaya koyan bütün anlatılarda kullanılır ve yazar, o konuyla ilgili olarak kendi düşüncesini ortaya koyduktan sonra karşısındakini “inandırmak” için kanıtlar ileri sürer.
