10. SINIFLAR DİL VE ANLATIM - ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM

Bir anlatıcının bir olayı veya bir biriyle ilişkili olayları anlatması ya da nakletmesine öyküleme denir.
Bu anlatım türünde en önemli ögeler şunlardır: Olay, kişi, zaman, mekân, anlatıcı.

1. Olay Örgüsü: Olaylar, başka olayların oluşmasını sağlayıp bir zincire dönüştüğünde olay örgüsü ismini alır. Olay örgüsü, metinde anlatılan olayların özeti olarak da düşünülebilir. Anlatmaya bağlı bir edebi metin, hangi olay örgüsünün üzerine kurulursa kurulsun önemli olan insanı ele almasıdır.

2. Kişiler: Edebi metinlerde kişiler asıl kahraman (baş kahraman) ve yardımcı kişi olarak ikiye ayrılır. Kişiler niteliklerine göre ise tip ve karakter olarak ikiye ayrılır. Tipler, her zaman iyi ya da her zaman kötüdür. Karakterler ise olay örgüsündeki gelişmelere bağlı olarak değişim geçirebilirler.

3. Zaman: Anlatmaya bağlı edebi metinlerde iki tür zaman vardır: Yaşanma zamanı ve anlatma zamanı. Yaşanma zamanı, anlatılan olayların başlamasıyla bitmesi arasında geçen süredir. Anlatma zamanı ise anlatıcının olay örgüsünü görerek anlattığı zamandır.

4. Mekan: Yerlerin başarılı bir şekilde betimlenmesi ve esere uygun olması eserin etkileyiciliğini arttırır.

ÖYKÜLEYİCİ ANLATIMIN ÖZELLİKLERİ
1. Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır.
2. Olay, kişiler, zaman ve mekan ögelerine sahiptir.
3. Yazarın amacı okuyucuyu bir olay içinde yaşatmaktır.
4. Olaylar bir anlatıcının gözüyle aktarılır.
5. Roman, hikaye, masal, destan gibi sanat metinlerinde öyküleyici anlatım kullanılır.

Anlatmaya bağlı edebi metinlerde olay örgüsünü, kişileri, mekanları vb.ni yazarın belirlediği bakış açısının elverdiği genişliğe göre görüp okuyucuya anlatan hayali kişiye anlatıcı denir. Yani bu tür metinlerde yazar başka, anlatıcı başkadır. Anlatıcıyı da var eden yazardır. Yazarlar, üç tür anlatıcı bakış açısından biriyle eserlerini kaleme alırlar.

1. Tanrısal (İlahi, Hakim) Bakış Açısı: Bu bakış açısına sahip anlatıcı kahramanların psikolojik durumlarını, niyetlerini, birbirleriyle mücadelelerini, yaptıkları ve yapacakları her şeyi bilir. Kahramanların akıllarından geçenleri dahi bilebilirler. Çünkü metnin anlatıcısı, tanrı gibi her şeyi görür ve bilir.

2. Kahraman Bakış Açısı: Bu bakış açısında olay örgüsü, kişiler, mekanlar vb. metindeki baş kahramanlardan birinin ağzından anlatılır. Anlatacakları kendisinin gördüğü, bildiği, yaşadığı, hissettiği şeylerle sınırlıdır.

3. Gözlemci Anlatıcının Bakış Açısı: Bu bakış açısında anlatıcı, kahraman anlatıcının bakış açısında olduğu gibi eserdeki kişilerden biridir.Aralarındaki fark, gözlemci anlatıcının, olay örgüsünde belirleyici bir rolünün bulunmaması, çoğunlukla olayları gözlemlemekle yetinmesidir. Bu bakış açısında anlatıcı, olay örgüsünü genellikle bir kamera tarafsızlığıyla yansıtır. Gözlemci anlatıcı ne tanrısal bakış açısında olduğu gibi her şeyi bilir ne de kahraman anlatıcının bakış açısında olduğu

gibi olay ve kişileri kendi bakış açısının sınırlılığı içinde anlatır.